هنگامی که شخصی فوت می کند،آنچه از اموال و دارایی ها به جا می گذارد (در اصطلاح ماترک گفته می شود.) بر طبق قوانین فقهی بین افرادی که با او نسبت نسبی یا سببی دارند تقسیم می شود. بعد از پرداخت هزینه ی کفن و دفن و مراسم تدفین متوفی و بدهی ها و دیونش،آن چه از دارایی او باقی مانده در بین وارثانش در فرآیندی به نام انحصار وراثت تقسیم می شود.
انحصار وراثت به چه معناست
برای تصرف در اموال متوفی باید انحصار وراثت انجام شود. انحصار وراثت ار طریق شورای حل اختلاف انجام می گیرد و برای رسیدگی به آن با انتشار آگهی حصر وراثت از افراد می خواهند تا اگر وصیت نامه ای از وی در اختیار دارند به مراجع ذی صلاح مراجعه کنند. همچنین افرادی که از متوفی طلب دارند باید به مراجع قضایی مراجعه کرده و اطلاعات را ارائه دهند.
برای دریافت گواهی انحصار وراثت به اداره ی ثبت احوال باید مراجعه کرد تا موضوع فوت ثبت کامپیوتری شود که در ادامه با باطل شدن شناسنامه ی متوفی گواهی فوت برای وی صادر می شود.پس از صدور گواهی تمام اموال به صورت قهری به ورثه منتقل می شود تا ورثه به منظور تعیین سهم خود به دادگاه مراجعه کرده و گواهی انحصار وراثت دریافت کنند.
طبقه بندی وارثان نسبی:
- طبقه ی اول:پدر و مادر،فرزندان، و در درجه ی دوم نوه های متوفی
- طبقه ی دوم:پدربزرگ و مادربزرگ،خواهران و برادران متوفی و و در درجه ی دوم فرزندان آنها
- طبقه ی سوم:عموها و عمه ها و خاله ها و دایی ها و در درجه ی دوم فرزندان آنها
در صورت زنده بودن افراد در طبقه ی اول،افراد طبقه ی دوم ارث نمی برند و در صورت زنده بودن فقط افراد طبقه ی دوم،به افراد طبقه ی سوم ارثی تعلق نخواهد گرفت.یعنی افراد طبقه ی بعدی زمانی ارث می برند که فردی از طبقه ی قبلی وجود نداشته باشد.
منظور از وارثان سببی زن و شوهر هستند که در صورت برقرار بودن عقد دائمی هنگام فوت از یکدیگر ارث می برند.همچنین وجود زن و شوهر در کنار دیگر طبقات ارث برنده مانع از ارث بردن آنها از یکدیگر نمی شود.
پرداخت ارثیه به چه صورت انجام می شود؟
زمانی که مردی فوت می کند زوجه ی او در صورت وجود فرزندان (چه فرزندان خودشان یا فرزندان از همسرهای دیگر)یک هشتم از اموال شوهرش را ارث می برد.و در صورت عدم وجود فرزند یک چهارم اموال شوهر را به ارث می برد.در صورت وجود چند همسر،همان یک چهارم یا یک هشتم بین تمام آنها به صورت مساوی تقسیم می شود یعنی نسبت به حالت تک همسری کم تر ارث می برند.
در صورتی که زنی فوت کند چنانچه دارای فرزند و نوه نباشد یک دوم اموال او متعلق به شوهرش خواهد بود و در صورت وجود نوه و فرزندان(ولو از شوهر دیگر) سهم الارث شوهر یک چهارم از اموال زن خواهد بود.
بعد از آن، در صورت زنده بودن پدر و مادر متوفی هر کدام یک ششم از اموال فرزندشان را به ارث می برند.در صورت وجود فرزندان،باقی اموال بین آنها به این صورت تقسیم خواهد شد که پسرها دو برابر دخترها ارث می برند.چنانچه همه ی فرزندان دختر یا پسر باشند اموال به صورت مساوی بین آنها تقسیم خواهد شد. در صورتی که فرزندی فوت کرده باشد، سهم الارث به فرزند او یعنی نوه ی متوفی و در صورت فوت نوه به نبیره ی او می رسد.در مورد نوه هم در صورتی که چند نفر باشند قانون پسر دو برابر دختر برقرار خواهد بود.
گر مردی بمیرد و فرزندی نداشته باشد،بعد از سهم الارث شوهرش باقی اموال در صورت زنده بودن پدر و مادرش به این صورت که پدر دو برابر مادر ارث خواهد برد بین آنها تقسیم می شود.در صورت زنده نبودن پدر و مادر اموال متوفی بین خواهر و برادرهای او تقسیم می شود.(به صورت مرد دو برابر زن)
در صورتی که مردی فوت کند و چند همسر داشته باشد و بدون فرزند داشته باشد هر یک از همسران وی یک چهارم اموال وی را به ارث خواهند برد و مابقی آن مابین دیگر وارثان او تقسیم خواهد شد.در مورد زنی که فوت کند و وارثی جز همسرش نداشته باشد هم تمام دارایی او متعلق به شوهرش خواهد بود.
اگر همسری فوت کند و زن یا شوهر او بعد از فوت او و قبل از تقسیم اموال بمیرد،سهم الارث او به خویشاوندانش خواهد رسید.
وقتی مردی فوت کند اولین چیزی که از روی دارایی او برداشت خواهد شد، مهریه ی همسر اوست.
اگر فرزندی پیش از والدین خود فوت کند، فرزندان او سهمی در ارث پدربزرگ و مادربزرگشان ندارند.
اگر متوفی یکی از وارث هایش را از ارث محروم کند و حتی در وصیت نامه این موضوع را ذکر کند فقط تا یک سوم اموالش را می تواند تحت این قانون از ورثه اش منع کند و بقیه ی اموالش مشمول این محرومیت نخواهد شد.